Bireyin sosyal iletişimini dil gelişimine ve dış dünyayı algılamasını etkileyen gelişimsel bir bozukluktur. Otizm belirtileri 3 yaşından önce gözlemeye başlar.
Otizm 3 temel alanda bireyin yaşamını etkiler.
Sosyal Etkileşim
İletişim (Dil Gelişimi )
Sınırlı İlgi
Otizm tanısı alan her çocuk 3 alanda değişik derecelerde problemle karşılaşır.
1 ) Otizm ve Sosyal Etkileşime Etkileri Nelerdir?
Etrafındaki kişileri farkında olmama
Sözel olmayan davranışlarda bozulma
Akranları ile gelişimini uygun ilişkiler kuramama ve sürdürememe
Sevinç, ilgi ve Başarılarını diğer insanlarla paylaşamama
Tek başına kalmayı tercih etme
Basit sosyal oyunlara Etkin biçimde katılamama
Sosyal kuralları anlamada zorluk
Başkalarının gereksinimlerinin ve sıkıntılarını farkında olmama
2 ) Otizm, Dil Gelişimi Ve İletişim Etkileri
Konuşmada gecikme veya konuşmanın hiç olmaması
Basit şakaları mecaz ifadeleri soruları ve emirleri anlamada zorluk çekerler.
Söz iletişimi başlatma ve sürdürme de zorluklar
Şahıs zamirlerine karıştırma (ben ve sen)
Ekolojik konuşma
Tekrarlayıcı ve basmakalıp konuşma
Konuşmanın hızı tonlaması ve ritminde bozukluk
Amaçsız konuşma dili işlevsel olarak kullanmama
Dil Gelişimi Ve İletişimde Temel Beceriler
Sözel olmayan iletişim becerileri
Taklit becerileri
Normal gelişimde bebekliğin ilk 2 yılında bu beceriler doğal olarak gelişir ancak otizmi olan çocuklarda her iki alanda da sorun yaşanır.
Sözel Olmayan İletişim ve Otizm
Karşılıklı Etkileşim Becerileri: Başka bir kişi ile sosyal etkileşimi başlatmada ve sürdürmede kullanılan davranış biçimidir. ( örneğin; ce-e, oyunda sıra olma)
Ortak Dikkat Becerileri: Bir başkası ile birlikte dikkat ve ilgi ortak bir nesne veya aktivite yönetime davranışıdır (Örneğin ilgilendiği bir objeyi parmağı ile işaret ederek annenin dikkatini çekmeye çalışma)
Otizm ve Taklit Becerileri
Sosyal öğrenme yoluyla kazanılan taklide dayalı beceriler; bay bay yapma, öpücük gönderme, el çırpma gibi becerilerdir. Evcilik gibi daha karmaşık ve taklit yoluyla da kazanılan sembolik oyun becerileri örnek verilebilir.
Normal gelişim gösteren çocuklar bu becerileri çok erken yaşlarda kendiliğinden kazanma becerileri gösterirler. Otizmi olan çocuklar bu alanda önemli zorluklar yaşarlar.
3 ) Otizmde Sınırlı, Yineleyici Davranış Ve İlgiler
Değişikliğe aşırı tepki
Aynılığın kurulması için aşırı ısrar
Bazı eşyaların parçaları ile aşırı uğraşma
Zaman zaman tek veya sınırlı bir İlgiye sahip olma becerisini gösterirler.
Sallanma dönme el çırpma gibi tekrarlayıcı beden hareketlerini gösterirler.
Belirli nesneleri ısrarcı bir biçimde aynı şekilde kullanma
Hayal gücünün olmaması
Hayal gücü gerektiren oyunlar oynayamama
Dönen objelere ve bazı nesnelere aşırı bağlanma
Olağandışı beden duruşu (parmak ucunda yürüme gibi)
Otizm ve Yaygın Gelişimsel Bozuklukların Tanısı Nasıl Konur?
1- Aile Görüşmesi Ve Gözlem: Oyun, karşılıklı etkileşim becerileri, iletişim becerileri, akademik beceriler, ince-kaba motor becerilerinin değerlendirildiği görüşmedir.
2- Gelişimsel Değerlendirme: Gelişimsel değerlendirme ölçekleri uygulanması ve çocuğun gelişimini akranları ile karşılaştırılarak değerlendirilmesi.
DSM-V Diagnostic statistical Manual
Diğer tanı koyma ölçekleri (Cars, Adı, Ados)
İşitme testi, nörolojik değerlendirme
Otizmde Tanı Konulduktan Sonraki Aşamalar Nelerdir?
Ailenin bilgilendirilmesi
Aileye Psikolojik destek
Çocuğun ve ailenin gereksinimlerinin belirlenmesi
Çocuğun ilgilerine ve ihtiyaçlarına göre bireyselleştirilmiş eğitim programının belirlenip aile ile paylaşılması
Aile eğitimi
Otizm Tanısı En Erken Hangi Yaşta Konabilir?
Ortalama tanı koyma yaşı 36 aydır. Ancak otizm belirtileri 18 aydan önce ortaya çıkar. Bazı çocuklar 12-18 ay arası normal gelişim gösterirler daha sonra gelişimlerinin gösterdiği özelliklere göre başlayabilirler.
Otizm tanısı 18. Aydan daha önce de konulabilir otizmin fiziksel belirtileri olmadığı için tanı koyma ve değerlendirme için gözlem yapılmalı gözlem ölçeklerinin verdiği bilgilere göre hareket edilmelidir.
Otizmde erken tanı için erken ipuçları bilmek ve gözlemlemek çok önemlidir.
Bebeklerde Otizm Belirtileri ve Erken Tanı için İpuçları
Ortak ilgi: Sağlıklı bebeklerde 9. aydan sonra gelişme göstermeye başlar.
Mış gibi oyun: 1 yaşından itibaren gözlenir (sembolik oyun)
Chat (checklist for autism in toddlers): 18 aylık bebeklerde “ortak dikkat” ve “Mış gibi” oyun becerilerinin gelişimini değerlendiren otizm tarama ölçeğinden bir tanesidir.
Diğer Önemli Otizm Belirtileri ve İpuçları
Konuşmanın gelişmemesi
Adı ile seslenildiğinde bakmama
Uygun zamanlarda göz kontağı kuramama
Oyuncak dışarıdaki eşyalarla ve aktivitelerle takıntılı uğraş, oyuncaklarla ilgilenmeme ,
Baş baş yapma gibi taklit ile öğrenilen sosyal davranışı göstermede zorlanma
Otizm İle Birlikte Görülen Diğer Durumlar ve Davranışlar
Mental retardasyon
Öğrenme bozukluğu
Epilepsi
Davranış bozuklukları
Hiperaktivite
Psikolojik bozukluklar
Özetle Otizm Nedir?
Gelişimde yetersizlik + sapma.
Belirgin alanlarda yetersizlik.
Başlangıç 1-3 yaş.
Üç belirti grubu; Sosyal Gelişim dil gelişimi ortak ilgi eksikliği.
Mental retardasyon sık görülür.
Epilepsi sık görülür.
Yaşam boyu sürer.
Otizmin Tedavisi Var Mıdır?
Otizm yaşam boyu süren bir bozukluktur.Kesin tedavi henüz bulunamamıştır. Ancak erken tanı konması ve erken eğitime başlaması bilir olumlu yönde gelişmesini topluma uyum sağlamasını kolaylaştırır.
Otizmli bireylerin geliştirilebilmesi ve öğretilebilmesi için tek ve bilinen tedavi yöntemi erken-yoğun özel eğitimdir.
Otizmli Bireylerin Eğitiminde ve Özel Eğitimde Temel İlkeler Nelerdir?
Ailesinin de eğitime katılması
Bireyselleştirilmiş olması
Otistik çocuklara özgü bir program olması
Sistematik, planlı, yapılandırılmış bir eğitim olması
Yoğun ve sürekli olması
Çocuğun gelişim düzeyine uygun olması
Normal gelişim gösteren çocukların akranları ile birlikte olduğu bir durumda bulunması
Baştan belirlenen hedeflerin olması
Sonuçların değerlendirilebilir olması
Belirli zamanlarda hedeflere ulaşıp ulaşılmadığının gözden geçirilmesi ve gereksinimlere göre uyarlanabilir olması
Özel Eğitimin Amacı Nedir?
Öğrenmeye hazırlık becerileri kazandırmak
Temel becerileri geliştirmesine yardımcı olmak
Davranış problemlerini azaltmak
Konuşma gelişimine katkıda bulunmak
Günlük yaşama uyumu kolaylaştırmak
Bağımsız yaşam becerilerinin geliştirilmesini desteklemek
Çocuk ve ailenin yaşam kalitesini arttırmak
Özel Eğitim Süreci Nasıl İşler?
– Aşama, öğrenmeye hazırlık becerileri kazandırabilmektir. (dinleme ve göz teması kurabilme, oturma yönergelerine uyabilme, ortak ilgi) Daha sonra yeni ve temel beceriler kazandırılması hedeflenir. (oyun, iletişim, dil gelişimi, öz bakım becerileri) Burada en önemli aşama olumsuz davranışı ortadan kaldırabilmektir.
Otizm ve yaygın gelişimsel bozukluklarının tek tedavisi erken özel eğitimdir. Merkezlerimizin uzman kadrosu ve tecrübesi ile M.E.B. onaylı yaygın gelişimsel bozukluk eğitim programını uygulamakta. Bu program kapsamında, kurumlarımızda otizm eğitimleri de vermektedir.